(Bài và ảnh Nguyễn Minh Nghĩa sưu tầm)
Ô Cầu Dền tên chữ là Yên Ninh, là một cửa ô của Hà Nội xưa, nằm sau thành Thịnh Yên. Đây là một cửa ngõ của kinh thành Thăng Long, xuất hiện trong sử từ thời Lý, thế kỷ XI – XII (Đại Việt sử lược, quyển II, III, Nhà xuất bản Sử học, Hà Nội, 1960).
Ô Cầu Dền nằm tại ngã tư lớn nối phố Huế, Bạch Mai, Trần Khát Chân, Đại Cồ Việt. Đây chính là vị trí của ô Cầu Dền ngày xưa.
Ô Cầu Dền cuối thế kỷ 19, hiện là khu vực ngã tư phố Bạch Mai – Đại Cồ Việt – Phố Huế.
Cửa ô Cầu Dền. Năm 189X.
Các tài liệu và bản đồ cũ cho thấy rõ vị trí của địa danh này cố định và tồn tại khá lâu, ít ra là từ thế kỷ XVIII. Dưới triều Nguyễn, cửa ô Cầu Dền là cửa ô chính quan trọng nhất trên đường thiên lý. Đó là con đường nối liền Thăng Long với các trấn và các tỉnh phía Nam (vào kinh đô Huế) qua những đồi cây cối rậm rạp và cả một rừng mai (nay thuộc khu vực Bạch Mai, Trương Định). Năm 1782, Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác lên kinh qua cửa ô Cầu Dền có tả như sau: "Tôi thấy một cái thổ thành không cao lắm, kế bên có một dãy tường nhỏ, trên mặt tường ngựa đi được; phía ngoài là hàng rào tre dày đặc, dưới hàng rào có hào sâu, trong hào thả chông, thật là mười phần kiên cố. Ba tầng vọng canh được thiết lập nơi đây, tầng nào cũng có quân lính đứng thành hàng hai bên, đao thương xán lạn, hào quang như tuyết.".
Theo một tích về cửa ô Cầu Dền có ghi lại: đời nhà Mạc, ở làng Kim Liên gần đó có một người học trò cha mẹ chết sớm, nhà nghèo, phải đi dạy học kiếm ăn qua ngày. Mấy năm đói kém, nhờ có mấy mẫu ruộng rau dền nên anh đã cứu giúp được nhiều người qua khỏi nạn đói. Vì thế, người ta gọi chỗ ở của anh là Cầu Dền. Các cụ cao niên ở đây vẫn còn nhớ vùng này xưa kia (và thậm chí cho đến những năm 1945 - 1954) có con sông nhỏ dẫn nước thải từ nội thành ra, hai bên bờ có đất bãi phù sa, rau màu quanh năm xanh tốt. Trong đó có rau dền là nhiều hơn cả. Chiếc cầu bắc qua con sông hai bên bờ có nhiều rau dền nên gọi là Cầu Dền.
Những chiếc nồi đất được ngụy trang như trận địa mìn trên phố Hà Nội nhằm cản bước xe thiết giáp Pháp ( 1947 )- Ảnh tư liệu
Một góc chiến lũy Ô Cầu Dền những ngày rực lửa - Ảnh tư liệu
Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, số cửa ô của Hà Nội từ con số 21 ban đầu đã giảm dần xuống còn 18, 15, rồi 5 cửa ô và đến đầu thế kỷ XX chỉ còn ô Quan Chưởng vẫn đứng đó nghiêm trang, bất khuất như khí tiết của viên quan Chưởng cơ cùng 100 người lính đã tử thủ để bảo vệ thành Hà Nội năm xưa.
Bình luận của bạn