Văn hoá phi vật thể

Khi ngồi giữa Thăng Long để hoàn thành - trong vẻn vẹn 10 ngày - công trình Dư địa chí dâng vua Lê Thái Tông vào năm 1435, Nguyễn Trãi hẳn đã suy nghĩ nhiều về văn hoá và phong tục tập quán đương thời. 

Một thực tế lịch sử rõ rệt là, trước thời định đô, Thăng Long có tới hàng chục thế kỷ Bắc thuộc (và chống Bắc thuộc). Thời gian đằng đẵng ấy từng có ba tôn giáo truyền lan đến đây và cả ba đều hội nhập vào đời sống tinh thần của dân chúng, gây ảnh hưởng không ít - nếu còn chưa muốn nói là rất nhiều - tới sự vận hành của phong tục tập quán ở chốn đế đô. Đó là Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo.

Như vậy phong tục ban đầu do con người đặt ra, rồi lại do ảnh hưởng của môi trường sống, của thể chế chính trị, của chế độ giáo dục và của cả sự hội nhập từ bên ngoài… cứ thế thành hệ thống và vận hành qua thời gian và không gian.

Với những lý do lịch sử và văn hóa, yếu tố Hoa đã trở thành một trong những nét đặc trưng của hầu hết những đô thị cổ, cận đại trên khắp Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Những dấu ấn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vẫn tồn tại ở Hà Nội, Hội An, Hà Tiên..., ngay cả khi cộng đồng người Hoa không còn nữa.

Chỉ vì “mê” ca trù, nghệ nhân ưu tú Vân Mai đã khổ luyện và tâm huyết gìn giữ di sản ca trù Việt Nam. Bên cạnh việc đó, nghệ nhân Vân Mai dành thời gian mở truyền dạy ca trù miễn phí cho lớp trẻ.

Tên của các dãy phố phường nơi đây được đặt theo tên của sản phẩm buôn bán chính tại đó, cộng thêm chữ “Hàng” phía trước. Ví dụ như phố Hàng Bông vốn có nhiều nhà làm nghề bật bông, bán mền bông, chăn đệm; phố Hàng Gà là nơi tập trung các cửa hàng bán các loại gia cầm: gà, vịt, ngan, ngỗng, bồ câu, gà tây... Nhưng không phải tất cả các con phố đều theo quy luật như vậy.

Nhằm bảo tồn, quảng bá và phát huy giá trị một di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu, đặc sắc của Thủ đô, UBND quận Đống Đa đã tổ chức lễ hội chùa Láng năm nay theo hướng khôi phục đúng các nghi thức truyền thống.

Sáng 26/2, tại đình Vũ Thạch (13 Bà Triệu, Hoàn Kiếm, Hà Nội), Đảng ủy, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Tràng Tiền (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) tổ chức Lễ dâng hương kỷ niệm 2.000 năm ngày sinh của Thánh khỏa Ba Sơn và khai mạc Lễ hội đình Vũ Thạch năm 2023.

Sau gần 20 năm với những nỗ lực không ngừng nghỉ để phục dựng hát xẩm của các nghệ sĩ và giới nghiên cứu âm nhạc, đầu năm 2022, hát xẩm được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Kế thừa và giữ vai trò tiếp tục phát huy giá trị của xẩm, thế hệ trẻ ngày nay đã có nhiều phương thức, cách làm mới để nối dài thêm câu hát xẩm, góp phần để xẩm sớm được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

TS Nguyễn Thị Thu Hòa, Giám đốc Bảo tàng Gốm sứ (Hà Nội), đã bỏ nhiều năm tìm hiểu các tư liệu về nghề làm đồ mã. Cộng với các tư liệu phỏng vấn sâu, tư liệu tự chụp, tư liệu từ các nguồn bảo tàng nước ngoài, bà đã hoàn thành tác phẩm Đồ mã Việt Nam, NXB Thế giới vừa ấn hành.