Với đặc tính kết nối, hàng quán cà phê đã trở thành không gian lý tưởng để sáng tạo và phổ truyền tri thức, góp phần thúc đẩy sự phát triển văn hóa, xã hội.
Không gian của những khát vọng thời đại
Phong trào Khai sáng ở châu Âu thăng hoa trong thế kỷ 18 với nhiều sáng kiến được ra đời, tạo nên nền văn minh phương Tây phát triển rực rỡ, đưa cả lục địa vươn lên hàng đầu thế giới.
Nhiều sáng kiến mới được phát minh trong thế kỷ 17, tạo điều kiện cho các khám phá quan trọng của nhân loại, như: kính thiên văn được Galileo hoàn thiện năm 1609, mở ra cách nhìn hoàn toàn mới về vũ trụ và nghiên cứu không gian vũ trụ; William Harvey - người đầu tiên vẽ ra một cách chính xác và đầy đủ biểu đồ tuần hoàn máu, mở đầu cho ngành y học hiện đại; Robert Boyle đã thực hành về hoạt động của các loại khí ở các nhiệt độ khác nhau và dưới áp lực khác nhau, trở thành cha đẻ của ngành hóa học hiện đại; Isaac Newton có nhiều phát minh như phép tính vi phân, tích phân, định luật chuyển động… đặt nền tảng cho toán học cao cấp và khoa học vật lý…
Đồng thời, các lĩnh vực triết học, kỹ thuật, kinh tế… cũng phát triển mạnh mẽ trong thời đại Khai sáng, được nhiều nhà tư tưởng, triết gia hiện đại xem là lời giải vạn năng để phát triển xã hội trong mọi thời kỳ. Những hiện trạng về kinh tế, văn hóa, giáo dục, thể chế chính trị của hàng chục quốc gia phát triển ngày nay từ Đông sang Tây đều không thể tách rời với các luồng tư tưởng chủ đạo của trào lưu Khai sáng.
Cùng với sự hình thành và phát triển của phong trào Khai sáng, từ thế kỷ 17, cà phê và hàng quán cà phê du nhập vào châu Âu và đóng vai trò quan trọng như một môi trường xã hội hóa lý tưởng. Nơi đây những con người trí thức khởi xuất ý tưởng, chuyển hóa tư duy và lan tỏa những tư tưởng, sáng kiến, truyền bá tri thức, thúc đẩy phong trào khai sáng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt tại các quốc gia có văn hóa thưởng thức cà phê đặc trưng như Pháp, Ý, Anh, Đức…
Là không gian mà bất kỳ ai, không phân biệt tầng lớp đều có thể gặp gỡ chia sẻ quan điểm cá nhân, thảo luận những sáng tạo mới và lĩnh hội tri thức, hàng quán cà phê trở thành không gian mang tính xã hội hóa cao. Nơi đây, bằng nhiều hình thức hoạt động, các phong trào được những con người trí thức khởi xướng và sự hưởng ứng của mọi tầng lớp, đối tượng trong xã hội có cùng khát vọng, chí hướng đã góp phần xây dựng nên một nền văn hóa phương Tây phát triển mạnh mẽ giai đoạn này.
Không gian sáng tạo và phổ truyền tri thức
Các phong trào, trường phái tư tưởng, nghệ thuật, văn học, triết học, các hiệp hội, học viện khoa học… được định hình từ thế kỷ 17 và bùng nổ mạnh mẽ trong thế kỷ 18 đến thế kỷ 20, tạo dựng nền văn hóa đặc thù biểu trưng của văn minh phương Tây. Những buổi trao đổi, thuyết giảng và thí nghiệm công khai của các học giả tại quán cà phê đã tạo nên một lực lượng nhà khoa học, nhà tư tưởng, nhà triết học, văn học, nghệ sĩ mới. Đồng thời, cùng với sách báo, tạp chí, tin tức về các khám phá khoa học, tư tưởng triết học được đặt trong không gian hàng quán cà phê, các hoạt động tuyên truyền, triển lãm, tranh luận của giới trí thức diễn ra nơi đây giúp truyền bá, phổ biến rộng rãi những kiến thức hàn lâm đến đại chúng. Các cá nhân trong cộng đồng đều dễ dàng tiếp nhận và sử dụng tri thức để tiếp tục sáng tạo trong mọi lĩnh vực, phát triển chính mình và đóng góp giá trị vào công cuộc xây dựng xã hội.
Tại Anh, vào thế kỷ 17, những nhà khoa học vĩ đại Isaac Newton, William Whiston, Francis Hauksbee… đã chọn hàng quán cà phê để thực hiện những thí nghiệm khoa học. Câu lạc bộ cà phê Oxford, tiền thân của Viện Hàn lâm Khoa học Vương quốc Anh được thành lập tại quán cà phê Tillyard’s năm 1655. Thế kỷ 18, tại Pháp, Café Procope, De la Régence là nơi chốn hội tụ, tranh luận yêu thích của giới tinh hoa và những nhà khai sáng Voltaire, Rousseau, Napoléon Bonaparte, Benjamin Franklin, Karl Marx… Từ đó, sáng tạo nên những tác phẩm, tư tưởng ảnh hưởng đến sự chuyển hóa ý thức xã hội, đặt nền tảng cho phong trào khai sáng nước Pháp.
Trong khi đó, tại Ý, không gian quán cà phê được xây dựng như một kỳ quan kiến trúc, trưng bày các tác phẩm văn học, hội họa, điêu khắc của các thời đại, nhằm tái hiện và truyền tải hào quang những nền văn minh trong hàng thế kỷ. Quán Antico Caffè Greco được ví như không gian triển lãm nghệ thuật tư nhân lớn nhất với hơn 300 tác phẩm hội họa cổ điển lẫn hiện đại. Quán Caffè Museo Atelier Canova Tadolini là một Bảo tàng với bộ sưu tập tác phẩm điêu khắc hiện thân của ký ức hàng thế kỷ của Venice. Cuối thế kỷ 18, tại Viên, loại hình quán cà phê hòa nhạc, với những quán tiêu biểu như Café Jüngling, Zweites Kaffeehaus, Erstes Kaffeehaus… đã góp phần đưa Viên lừng vang là thủ đô của âm nhạc cổ điển châu Âu.
Đến thế kỷ 20, hàng quán cà phê tại Pháp và Viên được xem là nơi cư ngụ của giới trí thức. Hàng quán cà phê tại Montmartre, Pháp là nơi hội tụ và diễn ra những cuộc triển lãm tranh của những danh họa lừng danh như Van Gogh, Picasso, Toulouse Lautrec, Modigliani, Pisarro… Từ đó, biến nơi đây thành cái nôi vang danh của nghệ thuật hội họa Tây Âu đầu thế kỷ XX. Thậm chí, các quán cà phê tại Montmartre thu hút cả giới thi nhân, trở thành "trụ sở hoạt động" của các nhóm nhà văn, nhà thơ. Tại Viên, Café Herrenhof cũng là nơi chốn quen thuộc của các văn hào Hermann Broch, Otto Soyka, Alfred Polgar... Đặc biệt, quán Café Central, không chỉ là nơi làm việc mà còn là nơi giao nhận ký gửi thư từ, vật phẩm cá nhân của nhà văn Peter Altenberg.
Cũng trong giai đoạn này, nguồn cảm hứng và các ý tưởng được chia sẻ từ hàng quán cà phê đã trở thành chất xúc tác hình thành và nuôi dưỡng các trường phái triết học chủ chốt có ảnh hưởng lớn, như: Chủ nghĩa thực chứng logic, triết học ngôn ngữ và thuyết hiện sinh… Đặc biệt, loại hình cà phê triết luận (Café philosophique hay Café-philo), được thành lập bởi triết gia Marc Sautet vào cuối thế kỷ 20 tại Pháp cũng phổ biến khắp thế giới, đưa triết học xuống đường để giúp con người thấu suốt trên đường tìm kiếm ý nghĩa của sự sống. Làn sóng tự do sáng tạo tiếp tục bùng nổ trong tất cả các lĩnh vực từ văn học, hội họa đến âm nhạc, phim ảnh… thúc đẩy sự ra đời của hàng loạt phong trào, như: Chủ nghĩa Hiện đại, Chủ nghĩa Siêu thực, Chủ nghĩa Vị Lai, Art Deco, Chủ nghĩa Lập thể…(thanhnien.vn)
Quán Cà phê sáng tạo Hà Nội
Ngày nay, Việt Nam – một cường quốc cà phê nhất nhì thế giới, có hạt cà phê Robusta ngon nhất thế giới, có một bề dày lịch sử văn hóa thưởng lãm cà phê hàng trăm năm, nhưng đến nay, giá trị cà phê Việt Nam vẫn thuộc phân khúc thấp, chủ yếu xuất thô và chưa được định hình đúng vị thế vốn có của ngành, của quốc gia.
Với mong muốn đưa ngành cà phê Việt Nam nói chung trong đó có Hà Nội lên một tầm cao mới, nâng cao giá trị cà phê không chỉ là một thức uống thông thường mà còn ở tầm mức cà phê văn hóa, cà phê nghệ thuật, cà phê tinh thần… đến cà phê sáng tạo, xứng đáng với vị thế của cường quốc cà phê của thế giới đồng thời trong mọi lĩnh vực đời sống của nhân loại.
Bình luận của bạn