Sản phẩm đô thị độc đáo
Phố chuyên doanh: Thật thú vị nếu biết rằng trong rất nhiều sách hướng dẫn du lịch của các công ty nước ngoài giới thiệu về phố phường Hà Nội, họ mô tả các phố chuyên doanh thật sinh động và coi chúng là sản phẩm độc đáo của đô thị Việt Nam.
Ở các nước phương Tây, do chức năng hóa không gian đô thị rạch ròi đâu ra đấy cho nên hàng hóa chỉ bán trong siêu thị, hoặc ở trong các chợ, với họ nhà chỉ để ở, ít khi họ sử dụng nhà ở để buôn bán, cho nên hiện tượng phố chuyên doanh với họ thật là lạ. Có những chàng sinh viên nước ngoài suốt ngày chỉ la cà ở các con phố vừa để ngắm nghía, vừa để tìm hiểu văn hóa và học tiếng.
Đặc trưng của các loại phố chuyên doanh này là màu sắc rất phong phú, mỗi mặt hàng có một vài màu nổi bật đặc trưng, đôi khi kèm theo cả mùi vị, âm thanh rất lạ tai và lạ mùi. Cả một phố dài đượm màu nâu trầm mặc của phố kinh doanh đông dược-thuốc Bắc như ở phố Lãn Ông (quận quận Hoàn Kiếm) làm người ta liên tưởng đến quá khứ hiện về. Mầu sắc rực rõ đồ hàng mã của đoạn phố bán giấy và sản phẩm trang trí từ giấy ở trên đường Hàng Mã giúp mọi người đều nhận ra con phố kinh doanh mặt hàng gì, ngay trên phố Hàng Buồm vẫn còn nhiều nét kiến trúc làm cho khách nhận ngay ra khu phố người Hoa.
Một đoạn phố khác thật độc đáo ở phố Hàng Đồng, đây là địa điểm đặc biệt ở Hà Nội bán đồ đồng chỉ có màu vàng ánh của kim loại là các con đường bán đồ thờ cúng, lư đồng, chân nến, hạc đồng . Một số con đường xưa nối về khu phố cổ Hà Nội chỉ một màu xanh hoa lá của cây kiểng, hòn non bộ như đường Thụy Khê. Rồi âm thanh thi thoảng đàn ca sáo nhị hay đàn sáo Tây, piano cùng đặc trưng cửa hiệu là biết mình đang trên phố Hào Nam - Phố Nhạc Cụ cũng là nơi có trường Nhạc Viện Hà Nội danh tiếng-Học viện âm nhạc Quốc Gia Việt Nam..... nhưng lại chạy ngược về khu phố cổ Hà Nội vẫn những âm thanh trên phố lại là phố Hàng Thiếc với những hàng làm từ tôn, kẽm tạo ra những sản phẩm gia dụng bền đẹp. Trong những năm gần đây, nhiều cửa hàng bán sản phẩm làm từ vật liệu mới là inox, phục vụ đời sống gia đình.
Ngay cạnh khu phố cổ Hà Nội là phố bán tranh sao chép cũng rất nổi tiếng với giá rất mềm bản chép tác phẩm của các danh họa Picasso, Levitan, Van Gogh, Renoir, Monette, Tề Bạch Thạch, Từ Bi Hồng... kể cả tranh họa sĩ trong nước, trên phố này còn có Bảo Tàng Mỹ Thuật Việt Nam và Văn Miếu-Quốc Tử Giám, đó là phố Nguyễn Thái Học
Lại có phố chỉ bán hàng vàng bạc đá quý, đó là phố Hàng Bạc. Ngay cạnh con phố đó người ta có thể nhận ra qua mùi cho dù còn ở khá xa như phố bia Tạ Hiện và khu phố thuộc chợ Hàng Bè cũ bán đồ ăn sẵn, ...
Phố cổ Hà Nội và vùng phụ cận có khoảng 30 phố hay đoạn phố chuyên doanh, chiếm tỷ lệ khoảng 9% trên tổng số hơn1.297 đại lộ, đường, phố . Phố chuyên doanh có hai loại, một là chuyên bán hàng truyền thống có từ rất lâu đời. Có những phố chuyên doanh ở khu phố cổ Hà Nội tuổi đời vài trăm năm. Trong số đó phải kể đến phố Hàng Bạc, con phố chuyên doanh lâu đời. Căn cứ theo nội dung ghi tạc trên tấm bia đặt tại đình Dũng Hãn (ở số nhà 42) thì phố Hàng Bạc được thành lập vào thời nhà Lê hoặc sớm hơn một chút.
Theo dòng thời gian cho thấy người Hoa là cha đẻ kiểu nhà hình ống có chiều ngang hẹp lòng và chiều dài gấp ba - bốn lần chiếu ngang, và cũng chính họ sản sinh ra loại nhà vừa để ở vừa để bán hàng (shophouse) và phố chuyên doanh như chúng ta thấy ngày nay như phố Hàng Buồm, phố Lãn Ông, phố Tạ Hiện,.... Họ mang đến Khu Phố Cổ Hà Nội và trước đó là từ các tỉnh Nam Trung Hoa như Quảng Châu, Quảng Tây, Phúc Kiến, Hồ Bắc... Ngày nay, ở nội đô lịch sử Hà Nội vẫn còn đó những phố hàng - phố chuyên doanh - chiếm tỷ lệ mật độ cao nhất cả nước.
Loại phố chuyên doanh được hình thành sau này thì bán các mặt hàng hiện đại như vật liệu xây dựng và trang trí nội thất, đồ điện tử, đồ gỗ, đồ chơi, đồ sành sứ Trung Quốc, giày tây... Các quận mới và các huyện cũng đã xuất hiện những loại phố chuyên doanh như thế này, hầu hết là bày bán các mặt hàng hiện đại. Trước năm 2000, các phố chuyên doanh chủ yếu tập trung ở các quận nội thành, những năm sau này phố chuyên doanh có ở tất cả quận, huyện với quy mô lớn nhỏ và dài ngắn khác nhau. Cũng nên kể đến những phố chuyên doanh thời vụ, chẳng hạn phố bán bánh trung thu, những ngày gần Noel và tết thì xuất hiện rất nhiều phố bán quần áo, đồ trang trí tết. Những phố chuyên doanh này tồn tại chỉ ít ngày nhưng đủ làm phố phường thêm sinh động.
Không thể loại bỏ
Phố chuyên doanh là một phần diện mạo lịch sử hình thành và phát triển của Hà Nội. Nó đã gắn bó với hơn 300 năm thăng trầm của mảnh đất và con người thành phố này. Nó là sự kết hợp độc đáo giữa phố và chợ, giữa văn hóa làng xã và văn hóa đô thị, giữa kinh tế tư nhân và kinh tế cộng đồng, giữa nhà ở và hè phố, giữa văn hóa ở và văn hóa kinh doanh, giữa văn hóa thị dân và văn hóa tiểu nông, giữa kiến trúc ở truyền thống và kiến trúc thương mại, giữa kiến trúc Đông và Tây kết hợp thật hài hòa. Thật không quá khi gọi phố chuyên doanh (cố nhiên không phải là tất cả) là một đặc sản văn hóa của phố phường Việt Nam.
Thật sự đã có ý kiến cần loại bỏ phố chuyên doanh vì nó chiếm quá nhiều diện tích đất đô thị, phần nào ảnh hưởng đến trật tự đô thị do việc lấn chiếm vỉa hè, nhưng không dễ dẹp bỏ vì nó đáp ứng nhu cầu mua sắm, thuận tiện khi so sánh giá cả, mẫu mã, vận chuyển của thị dân. Phố chuyên doanh là nơi cung cấp thông tin thị trường nhanh chóng và chính xác cho người tiêu dùng cũng như góp phần cung cấp thông tin giúp nhà sản xuất định hướng đúng trong nền kinh tế thị trường. Về văn hóa và xã hội thì nó phản ánh một mảng văn hóa chợ làng “buôn có bạn, bán có phường” nhưng được cải biên cho phù hợp với đô thị. Chính vì vậy mà loại hình này rất hấp dẫn đối với các nhà nghiên cứu kinh tế, văn hóa, kiến trúc đô thị, cũng như các nhà nhiếp ảnh, hội họa, lịch sử ở nhiều nước.
Do vậy trong quá trình nâng cấp, chỉnh trang và phát triển, chúng ta cần cân nhắc kỹ càng để có những quyết định hợp lý đối với loại hình phố chuyên doanh này, sao cho vừa hạn chế được mặt tiêu cực (lấn chiếm vỉa hè, ô nhiễm môi trường, mỹ quan chưa đẹp) vừa tăng cường mặt tích cực, phù hợp với thành phố văn minh hiện đại, và bảo tồn được các giá trị truyền thống của nó.
Nguyễn Minh Hòa - VTC2.vn
Bình luận của bạn