Hà Nội Xưa – Phố Hàng Khoai

Phố Hàng Khoai xưa. là một đường phố buôn bán sầm uất, đặc biệt là các loại khoai và nông sản khác, nằm cạch chợ Đồng Xuân. Tên phố bắt nguồn từ việc đây là nơi tập trung người dân từ các vùng lân cận mang khoai đến bán. Thời Pháp thuộc, phố còn có tên là Rue des Tubercules (phố các củ). 

Dưới đây là một số đặc điểm của phố Hàng Khoai xưa:

• Khu tập trung buôn bán nông sản:Phố Hàng Khoai là nơi người dân mang các loại khoai (khoai lang, khoai sọ, khoai môn) cùng các nông sản khác như gạo, ngô, đỗ, sắn đến bán.
• Gần chợ Đồng Xuân:Phố nằm ngay bên hông chợ Đồng Xuân, là một phần của khu chợ lớn này.
• Hoạt động buôn bán sầm uất:Buổi tối, phố là nơi tập kết các xe chở rau, củ, quả tươi từ các vùng lân cận, phục vụ cho việc buôn bán tại các chợ trong thành phố vào sáng sớm.
• Chùa Huyền Thiên:Giữa phố có chùa Huyền Thiên, một ngôi chùa cổ thờ Đạo giáo, hiện vẫn còn tấm bia từ năm 1668.
• Tên gọi thời Pháp thuộc:Phố từng có tên là Rue des Tubercules (phố các củ) dưới thời Pháp thuộc. 

Phố Hàng Khoai dài 350m, nay thuộc phường Đồng Xuân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội; cách Hồ Gươm chừng 1km về hướng bắc. Phố đi từ đường Trần Nhật Duật đến phố Hàng Lược ở phía tây, cắt ngang các ngã phố Nguyễn Thiệp – Nguyễn Thiện Thuật và Hàng Giấy – Đồng Xuân.

 
 Góc nhìn về ngã ba phố Hàng Lược-phố Hàng Khoai-Chợ hoa phố Hàng Khoai trước Tết. Ảnh đầu TK 20

 
Góc nhìn về ngã ba phố Hàng Lược-phố Hàng Khoai (Hàng bán đồ ăn hấp chín vào năm 1930. Tác phẩm tại triển lãm do các nhiếp ảnh gia Pháp thực hiện khi đến Việt Nam giai đoạn 1915-1955.)

Phố Hàng Khoai được xây dựng trên nền đất xưa thuộc thôn Huyền Thiên, tổng Hậu Túc (sau đổi là tổng Đồng Xuân), huyện Thọ Xương. Ở số nhà 54 hiện nay vẫn toạ lạc một ngôi chùa nhìn sang mặt bắc chợ Đồng Xuân, gọi là chùa Quán Huyền Thiên vì thực ra lúc đầu nơi đây vốn là Huyền Thiên cổ quán, một chốn tu hành của các đạo sĩ Lão giáo và họ thờ thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Ngày nay pho tượng thần trong chùa và hàng chữ 玄天古觀 đắp nổi tên quán trên tam quan vẫn còn nguyên chỗ cũ.

 
Ảnh xưa: Chùa Huyền Thiên (Huyền Thiên quán) 54 Hàng Khoai

Trần Nguyên Đán (1326 – 1390), ông ngoại của Nguyễn Trãi, đã từng đến thăm quán Huyền Thiên và có bài thơ đề vịnh di tích này. Rồi Lão giáo suy vong, đạo sĩ bỏ đi hết, các sư sãi đến lập chùa thay thế quán. Từ đó có tên chùa Quán Huyền Thiên, bên trong thờ cả Thần lẫn Phật, sau lại thờ thêm các Mẫu. Tại đây còn có tấm bia cổ dựng vào năm 1668.

Phố Hàng Khoai xưa kia là nơi tập trung bán khoai, sắn của nông dân mấy tổng lân cận canh tác nơi đất bãi sông Hồng; do đó chính quyền thời Pháp thuộc đặt tên là Rue des Tubercules (“Phố Hàng Củ”). Tên phố Hàng Khoai được gọi chính thức từ năm 1945, sau khi phát-xít Nhật đảo chính thực dân Pháp tại Đông Dương.

Phố Hàng Khoai thập niên 20 từ bức ảnh này cho thấy nhà máy sợi Bắc Qua (Bourgouin) đã được phá dỡ và dọn dẹp vô cùng rộng rãi chỉ còn lại hàng rào và cổng trên phố Hàng Khoai.

Như vậy thông tin nhà máy Bắc Qua sau khi phá dỡ được sử dụng làm sân vận động một thời gian là rất có căn cứ, trước khi bị chia 5 xẻ 7 rồi hình thành nên phố Nguyễn Thiện Thuật ngày nay

 
Phố Hàng Khoai giai đoạn Pháp tái chiếm

Ngày nay, một phần phía nam là phần đất chợ Đồng Xuân. Các mặt hàng ở phố này đều là loại nông thổ sản như khoai lang, khoai tây, hành, tỏi, gừng, nghệ được chuyển vào phía sau phố là khu chợ Đồng Xuân – Bắc Qua. Từ đầu phố đến chùa Huyền Thiên, bên chẵn có nhiều cửa hiệu bán đồ gia dụng, hàng I-nox, hàng vệ sinh… có cả một hiệu thuốc lào Tiên Lãng và một hàng đồ tre, giang, rổ rá. Đi qua chùa Huyền Thiên là một dãy các hàng đồ sứ, đa phần là sứ Trung Quốc, đủ loại đĩa, bát, ấm, chén, âu, liễn…

36HN