Chương 3. DÂN CƯ VÀ CON NGƯỜI HÀ NỘI

Hà Nội học là môn học nghiên cứu và phổ biến những tri thức về Hà Nội, về mối quan hệ tổng hòa giữa con người với thiên nhiên, con người với con người trên một địa bàn có lịch sử văn hiến ngàn năm.

Thủ đô Hà Nội có vị trí địa lí - chính trị quan trọng, có ưu thế đặc biệt hơn các địa phương khác trong cả nước. "Hà Nội là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hoà, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế. 

Việc chuyển dịch kinh đô nước Văn Lang thời đại các vua Hùng từ vùng đôi trung du Bạch Hạc - Việt Trì về Cổ Loa (huyện Đông Anh ngày nay) làm kinh đô nước Âu Lạc của Thục An Dương Vương vào thế kỉ III trước Công nguyên là minh chứng cho sự tiến triển xã hội, phân tầng cư dân của nên văn minh lúa nước và của cả lợi thế về địa lí, điều kiện tự nhiên của vùng kinh đô so với các vùng trong cả nước.

Những cứ liệu kháo cổ học cho phép khẳng định, con người có mặt trên đất Hà Nội từ rất sớm, đây cũng là vùng đất đậm đặc các di chỉ khảo cổ học từ thời vẫn hoà Sơn Vi, Phùng Nguyên, Đông Đậu, Gò Mun, Đông Sơn. Khoảng 20.000 năm trước, cư dân văn hoá Sơn Vì là lớp người đâu tiên đến khai phá vùng đất cao hoang dã và khắc nghiệt của Hà Nội. 

Hà Nội là một phân đặc biệt quan trọng của đất nước, là trái tim của cả nước. Lịch sử Thăng Long - Hà Nội năm trong lịch sử phát triển của dân tộc, vừa là nhân lõi của toàn bộ lịch sử đất nước vừa mang những nét đặc trưng của vùng đất trung tâm. Vì vậy ở chương này chỉ nêu những dấu ấn lịch sử tiêu biểu và những giá trị lịch sử đặc trưng nhất của Thăng Long, chia ra theo 4 thời kì: Tiên Thăng Long (trước thế kỉ XI); Thăng Long (từ thế kỉ XI đến giữa thế kỉ XIX); Hà Nội thời Nguyễn (từ giữa thế ki XIX đến năm 1945) và Thủ đô Hà Nội từ 1945 đến nay